Sayı: 35 27.11.2015
Konu: Mesleki temel eğitimi hemşirelik olmayan Sağlık Teknikerlerine hemşirelikte uzaktan eğitimle lisans tamamlattırılması.
Sağlık Yüksekokulu Müdürlüğü
Dicle Üniversitesi
DİYARBAKIR
Türk Hemşireler Derneği, hemşirelik mesleğinin toplum yararına üst düzeyde nitelikli ve güvenilir hizmet verecek özerk bir sağlık mesleği olması için çalışmak amacı ile 1943 yılında kurulmuştur. Kuruluşundan bu yana hemşirelik mesleğinin toplum sağlığına yönelik katkısını ve alandaki sağlık hizmetinin niteliğini arttırmak üzere, nitelikli bir lisans düzeyinde eğitim sonucunda edinilip, icra edilebilecek bir meslek olması için yıllarca emek sarf etmiştir. Bu çabalar sonucunda Hemşirelik Kanunu'nda 2007 yılında yapılan değişiklikle hemşirelik lisans düzeyindeki hemşirelik eğitimini tamamlamak suretiyle icra edilebilen bir meslek haline gelmiştir.
2007’den önce temel hemşirelik eğitimi, lisans düzeyinde ki eğitim dışında başka iki farklı eğitim programıyla da sürdürülmüştür.
1) Sağlık Teknisyenliği Düzeyi: Bu kapsamda önceleri Sağlık Bakanlığına, 2004’de ise Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanan Sağlık Meslek Liselerinde adı hemşirelik olan ile hemşireliğe eşdeğer olup sadece erkeklerin kabul edildiği ve adı sağlık memurluğu/ toplum sağlığı olan iki bölüm vardır. Hemşirelik bölümünden mezun olanlar hemşirelik kadrosuna, sağlık memurluğu/ toplum sağlığı bölümü mezunları ise sağlık memurluğu kadrosuna atanmış olan bir sağlık teknisyenidirler. Bu kapsamda aynı okullarda laboratuvar, röntgen, çevre sağlığı, tıbbi sekreterlik, acil tıp teknisyenliği gibi bölümler de vardır. Bu bölüm mezunları da sağlık memurluğu kadrosuna atanan bir sağlık teknisyenidirler.
2) Sağlık Teknikerliği Düzeyi YÖK’e bağlı düz lise ya da dengi okul üzerine iki yıl süreli Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulları Programları (Muhtelif alanlarda sağlık teknikeri yetiştiren ön lisans programları). Bunların içerisinde çok sayıda farklı program yer almaktadır. Hemşirelik de kısa bir süre bu programda yer almış daha sonra kapatılmıştır. Bu düzeyde ki eğitimin farklı bölümlerinden mezun olan herkese sağlık teknikeri unvanı verilmesi büyük bir karışıklığa yol açmış ve bu durum hemşirelik mesleğini çok zedelemiştir.
Şimdiye kadar yapılan açıklamalardan anlaşılacağı üzere ülkemizde üç farklı eğitimden geçip hemşire unvanı alan ve hemşirelik yetkileri ile çalışmaya hak kazanmış insan gücü vardır.
- a. Lisans Eğitimi b. Ön lisans Eğitimi (Sağlık Teknikeri) c. Sağlık Meslek Lisesi Eğitimi (Sağlık Teknisyeni)
Hemşirelikte Ön lisans ve Lisans tamamlama eğitimi ile ilgili gelişmeler ise aşağıda bildirildiği gibidir:
1) Sağlık Teknisyenlerine Ön lisans Programıyla Sağlık Teknikerliği eğitimi: 1991-1998 yılları arasında AÜ Açık Öğretim Fakültesinde sağlık meslek lisesinin yalnızca hemşirelik ve hemşireliğe eşdeğer sağlık memurluğu/ toplum sağlığı programından mezun olanlara açık olan hemşirelikte ön lisans ya da sağlık teknikerliği programı. Bu durum da hemşireliği meslek olarak çok zedelemiştir. Şöyle ki; 1991-1998 arasında yürütülen hemşirelikte ön lisans eğitimine sağlık memuru kadrosunda çalışan diğer sağlık meslek mensupları da sanki hemşireliğe eşdeğer sağlık memurluğu bölümü mezunuymuşlar gibi kayıt yaptırmışlar, bu kaydı Açık Öğretim Fakültesi kabul etmiş ve böylece binlerce hemşire olmayan sağlık memuru kadrolu, örneğin, laboratuvar teknisyeni, röntgen teknisyeni, çevre sağlığı teknisyeni, tıbbi sekreter, hemşirelikte ön lisans eğitimi yapmış ve sağlık teknikeri olmuştur.
Sağlık Teknikerine Lisans Tamamlama Programı: Sağlık Teknikeri yetiştiren programlardan mezun olan yığınla sağlık teknikeri de bu programın sanki hemşirelik bölümünden mezunmuş gibi çatı unvan olan sağlık teknikeri unvanını kullanarak lisans tamamlama programına kayıt yaptırmış, tüm uyarılara rağmen üniversite bunları hemşire kabul ederek kayıtlarını yapmış ve bunlar 2010-2011 arası Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesinden programın tamamı uzaktan eğitimle olmak üzere lisans tamamlayarak mezun olmuştur.
Sonuç 1: Temel eğitimi hemşire olmayan binlerce insan önce açık öğretimle hemşirelikte ön lisans diploması almış ve daha sonra bunlar uzaktan eğitimle hemşirelikte lisans tamamlayarak lisans mezunu hemşire olmuşlardır. Bu binlerce insan bu gün sistemde hemşirelik hizmeti vermektedir.
Sonuç 2: Düz lise ya da lise muadili bir okuldan mezun olup zorlu üniversite sınavlarına hazırlandıktan sonra kazanıp yüz yüze olan zorlu bir eğitimi çok güç öğrencilik koşullarında başarıyla sürdürmeye çalışan ve tamamlayan binlerce hemşire her anlamda hak kaybına uğramış, mağdur olmuş, durumu haksızlık olarak nitelemiş ve daha öğrencilik yıllarından başlayarak öfkeli, içe kapanık, umutsuz bir genç olarak çalışma hayatına adım atmıştır.
Türk Hemşireler Derneği olarak bu durumun önüne geçmeye çalıştık ve 2010-2011 yılında uzaktan eğitimde ki bu haksızlığı, Sağlık Bakanlığı ve YÖK ilgilileri ile görüşerek, kabul edilebilir bir geçiş programı hazırlayıp ilgililere sunarak o dönemde gidermek için büyük mücadele verdik. Başarılı olamadık. Hemşire olmayan binlerce insan üç ay içerisinde aceleyle hazırlanmış ve tamamı uzaktan eğitimle (bilgisayar) sürdürülen programdan mezun olarak lisans tamamladılar.
2013 yılında bazı sendikaların hükümet ve YÖK nezdinde aynı yöntemle lisans tamamlanması konusunda yaptıkları girişimleri engellemek amacıyla durumu YÖK Başkanlığına bir mektupla açıkladık (EK:1—4) Ekten de anlaşılacağı gibi gelen cevap bizi umutlandırdı.
Konuyu ayrıca TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu’nda Haziran 2013’de gündeme getirdik. Bu çabalarımızın sonucunda konuyu kanunla güvence altına almayı başardık. Kanunun ilgili maddesi aşağıda yer almaktadır
26.11.2014 tarih ve 29187 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Türkiye Sağlık Enstitüleri Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunu'nun 32. maddesiyle 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'na eklenen geçici 69. madde 'Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla sağlık alanında ön lisans diploması alanlardan ebelik ve hemşirelik programlarından mezun olanlara kendi alanlarında, diğerlerine ise Yükseköğretim Kurulunun belirleyeceği, ebelik ve hemşirelik programları dışındaki ilişkili alanlarda lisans tamamlama eğitimi yaptırılır. Bu eğitimler, Yükseköğretim Kurulunun belirleyeceği alanlarda uzaktan eğitim yöntemleri ile verilebilir. Uygulama eğitimleri için Sağlık Bakanlığı ile Yükseköğretim Kurulu iş birliği yapar. Bu eğitimlerin usul ve esasları Yükseköğretim Kurulunca belirlenir.' şeklindedir.
Görüleceği üzere kanun hükmü, hemşirelikte lisans tamamlama hakkını, sadece hemşirelik programlarından mezun olanlara vermektedir.
Lisans tamamlama ile ilgili haberlerin basında yer almaya başlaması üzerine 27 Ocak 2015 günü YÖK Başkanı ile konu görüşülmüş, YÖK Hemşirelik Komisyonunun önemi açıklanmış, komisyonun korunması ve lisans tamamlama programı hakkında çalışma yapması talebinde bulunulmuş, Sağlık Teknikerliği unvanının yarattığı karışıklığın yol açtığı durumlar ile hemşirelikte uzaktan eğitimin sakıncası hakkında açıklama yapılmıştır.
YÖK Başkanının yapılan açıklamaya verdiği cevap can alıcıdır. “… Böyle eğitimlerle ve yanlışlarla Türkiye’nin geleceği kurulamaz, korunamaz!... Komisyon korunacak ve çalışmasını sürdürecektir…”
30 Ocak 2015 günü ise konudan sorumlu olan YÖK Başkan Vekili ile 2010-2011 yıllarında kendisinin doğrudan müdahil olduğu hemşirelikte hem uzaktan eğitim gibi bir yanlışı ve hem de hemşire olmayan sağlık teknikerlerinin programa kabulü gibi bir büyük yanlışı içeren ve bu yanlışın tekrar edilmemesi için yapılması gerekenler konusunda ayrıntılı bir görüşme yapılmıştır.
Başkan vekilinin görüşmede ki yanıtı da can alıcıdır! “…Yapılan eğitim iyiydi…”
YÖK Hemşirelik çalışma Komisyonu olarak, yürütülecek olan lisans tamamlama programının yönergesini hazırladık. 13 Mart 2015’de hazırladığımız yönergeyi YÖK’e teslim ettik. (EK:5)
Kayıtların başlamasıyla birlikte üniversitelerden şikayetler gelmeye başladı.
Şikayetler temel eğitimi hemşire olmayanların da hemşirelik programına kayıt oldukları, kayıtlarının kabul edildiği, ortada uygulanacak olan bir eğitim programının olmadığı, programın nasıl yürütüleceğinin de belli olmadığı yönündeydi.
Bunun üzerine 16.09.2015 günü konudan sorumlu olan YÖK Başkan Vekili Prof. Dr. Safa Kapıcıoğlu ile THD Yönetim Kurulu üyesi ve Hemşirelik Eğitimi Derneği Başkanı bir görüşme yaptılar. Görüşmede 2013 tarihli YÖK Başkanlığı ile yapılan yazışmalarda (EK: 1-4) Sağlık Teknikerliği hakkında yer alan açıklamanın neden yapılmadığı, Lisans Tamamlama Yönergesi’nin neden uygulamaya geçirilmediği sorusu iletildi. Sorulan sorulara, iletilen kaygılara Başkan Vekilinin yanıtları aşağıda yer almaktadır.
- “…Yasa açıktır. Uzaktan eğitimle hemşirelikte lisans tamamlamaya ancak hemşirelik, hemşireliğe eş değer sağlık memurluğu ve sağlık teknikerliği programlarının hemşirelik bölümünden mezun olanlar başvurabilirler. Bu konuda üniversiteler uyarılmıştır. Değerlendirmeler başvuru sırasında beyan edilen transkriptler üzerinden ilgili üniversiteler tarafından yapılacaktır. Adayın hemşirelik derslerini alıp almadığı incelenecek ve almayanların başvuruları kabul edilmeyecektir. Alınsalar bile lisans tamamlayamayacaklar ve okusalar bile mezun olamayacaklardır…” Başkan vekili uzaktan eğitimle lisans tamamlama konusunda üniversitelere iki konuda bilgilendirme ve uyarı yapıldığını da tekraren ifade etmiştir.
- “…Lisans tamamlama Yönerge’ sinin YÖK Genel Kurul Gündemine alınabilmesi için, öncelikle YÖK Eğitim Komisyonu tarafından görüşülmesi gerekir. Uygun bulunursa Genel Kurul’da görüşülmek üzere gündeme alınabilir…”
Bu görüşme 16 Eylül 2015’de yapılmıştır. Hukuk Büromuzdan 05 Ekim 2015 Tarih ve 83001 sayılı yazı ile YÖK’e bu konuda yöneltilen sorulara YÖK’ten gelen 03 Kasım 2015 tarih ve 39 sayılı cevaptan öğreniyoruz ki (EK:6) görüşmemizden bir gün sonra 17 Eylül 2015 tarihli Yükseköğretim Kurulu’ nda yönergede yer alan müfredat uygun bulunarak yüksek öğretim kurumlarına tavsiye edilmesi kararı verilmiş, bu karardan yaklaşık 20 gün sonra da (08 Ekim 2015) müfredat üniversitelere bildirilmiştir. Oysa 20 Eylül 2015 den itibaren eğitim pek çok üniversitede başlamıştır. Yaklaşık beş buçuk ay önce hazırlanan bir yönerge (13 Mart 2015) eğitim başladıktan sonra okulların eline geçtiğinde kimi hangi zaman aralığında nasıl yönlendirebilir?
YÖK’ün Sağlık Teknikerinin kimleri kapsadığına dair sayfasından beklenen açıklamayı yazılı olarak söz verdiği halde yapmamakta ısrar etmesi sonucu temel eğitimi hemşire olmayan laboratuvar, çevre sağlığı, yaşlı bakımı gibi bölümlerden mezun sağlık teknikerleri bu programlara kayıt yaptırmışladır. Tüm uyarılarımıza açıklamalarımıza rağmen kayıtları silinmemiştir ve eğitimlerine devam etmektedirler.
YÖK Başkan vekili ile yapılan görüşmede lisans tamamlatılacak üniversitelerin adları ve sayısı ile bunların hangi ölçütlere göre seçildikleri sorulmuş, başkan vekili cevap olarak, bilmediğini ve bilemeyeceğini ifade etmiştir.
Biz kendi imkanlarımızla 24 üniversite saptadık. Pek çoğunun alt ve üst yapısı bu eğitimi yapmaya elverişli değil. Elimizde somut belge var.
Hemşire olmayan sağlık teknikerlerinin eğitime kabul edilmemesi için mücadele veren üniversiteleri de biliyoruz. Bu konuda da elimizde belge var.
Bu yanlışlar düzeltilmediği taktirde halen okumakta olan binlerce sağlık teknikeri, durumu emsal gösterip hak iddiasında bulunarak, alt yapısı hemşire olmadığı halde, uzaktan eğitim ile hemşirelik programından mezun olarak hemşire unvanını alacak ve böylece hemşire olarak çalışmaya hak kazanacaktır.
Halen saptadığımız 24 üniversitede yürütülmekte olan eğitim programının içeriği ve yürütülüşü konusunda bir uyum olmadığı gibi EK’te yer alan yönergede de görüleceği üzere adayların programa kabulünde hiçbir seçici ölçüte yer verilmemiştir.
Tablo, bir mesleğin nasıl tahrip edildiğini, sağlık hizmeti niteliğinin nasıl tehdit altında bırakıldığını, bir meslek grubunun kendi içerisinde nasıl huzursuz ve kavgalı hale getiriliğini apaçık ortaya koymaktadır.
Yukarıdaki açıklamalarımız ve Yüksek Öğretim Kanunu'na geçici 69. maddesinin açık hükmü uyarınca, dekanlığınızca hemşirelik bölümü dışındaki alanlardan mezun olanların hemşirelikte lisans tamamlama başvurularının reddedilmesini ve durumun YÖK'e bildirilmesini, aksi biçimde yapılan usulsüz kayıt işlemlerinin derhal silinmesini talep eder, aksi bir tutumun yasa'ya aykırı işlem yapan yetkililer yönünden Türk Ceza Kanunu'nun 285. maddesi uyarınca 'görevi kötüye kullanma' suçu oluşturacağını ve dernek olarak sürecin takip edilmek zorunda kalınacağını bilginize sunarız.
Saadet ÜLKER
Genel Başkan
